Επιστολή Νομάρχη κ.Κάρλα προς την Υπουργό κ.Μπιρμπίλη σχετικά με τη προστασία του Δάσους Ραντή

φωτό: http://www.archipelago.gr

Κα Υπουργέ

Το νησί της Ικαρίας, παρά το γεγονός ότι είναι ένα σχετικά μικρό νησί, παρουσιάζει μεγάλο οικολογικό ενδιαφέρον λόγω των ιδιαίτερων φυσικών χαρακτηριστικών του.

Η σημασία των οικοτόπων του νησιού έχει αξιολογηθεί από την πολιτεία και τους επιστημονικούς φορείς της, για τον λόγο αυτό, δύο περιοχές του έχουν ενταχθεί στο δίκτυο Natura 2000, με τα στοιχεία

• GR4120005 - ΝΗΣΟΣ IΚΑΡIΑ (ΝΟΤIΟΔYΤIΚΟ ΤΜHΜΑ), έκτασης 7404,62 εκτάρια που αποτελεί Ζώνη Ειδικής Προστασίας (ΖΕΠ)» για την Ορνιθοπανίδα, (Special Protection Areas - SPA)  (Οδηγία 79/409/EK).
• GR4120004 – ΙΚΑΡΙΑ - ΦΟΥΡΝΟΙ ΚΑΙ ΠΑΡΑΚΤΙΑ ΖΩΝΗ,  έκτασης 12909 εκτάρια που αποτελεί Τόπο Κοινοτικής Σημασίας (ΤΚΣ) (Site of Community Importance - SCI) σύμφωνα με την Οδηγία 92/43/ΕΟΚ «για τη διατήρηση των φυσικών οικοτόπων καθώς και της άγριας πανίδας και χλωρίδας» που θεσμοθετήθηκε από το Συμβούλιο των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων με σκοπό να συμβάλλει στην προστασία της βιολογικής ποικιλότητας, μέσω της διατήρησης των φυσικών οικοτόπων, καθώς και της άγριας πανίδας και χλωρίδας στο ευρωπαϊκό έδαφος των κρατών μελών που εφαρμόζεται η συνθήκη.

Επίσης, στο μέσον της Ικαρίας και στο νότιο τμήμα της, ευρίσκεται το Δάσος του Ράντη, που καλύπτει έκτασή 16 km².
Το δάσος, φθάνει ως το δυτικό όριο του όρους Αθέρα, που έχει ενταχθεί στο δίκτυο NATURA 2000 με κωδ. GR4120005 SPA.

Το Δάσος του Ράντη είναι ιδιαίτερης βοτανικής, οικολογικής, αισθητικής και ιστορικής αξίας. Ο κύριος πυρήνας του δάσους συνίσταται από  Άριους, όπως είναι η τοπική ονομασία του Quercus ilex, καλύπτοντας μια έκταση 5.190 στρεµµάτων. Η Αριά αποτελεί προστατευόμενο είδος της Οδηγίας 92 / 43 Παρ. Ι, κωδ: 9340.

Η Αριά εγκαταστάθηκε στη Μεσόγειο τουλάχιστο πριν από περίπου 25 εκατ. χρόνια και επιβίωσε μέσα από τις μεγάλες κλιματικές αλλαγές που έγιναν στο διάστημα αυτό. Στον Ελλαδικό χώρο, εντοπίζεται κυρίως στην Ήπειρο, σε μικρές συστάδες ή μεμονωμένα άτομα. Όσον αφορά την παρουσία της στο νησιωτικό χώρο του Αιγαίου, αυτή είναι σπάνια, και όπου υπάρχει, απαντάται με τη μορφή μεμονωμένων ατόμων. Αντίθετα, στο νησί της Ικαρίας, η Αριά παρουσιάζει εξαιρετική προσαρμογή και παίζει δομικό ρόλο στην πλούσια σύνθεση των φυτοκοινοτήτων και επηρεάζει τις μικροκλιματικές συνθήκες.

Το γεγονός ότι αντιπροσωπεύει έναν τύπο οικοσυστήματος που σήμερα είναι σπανιότατος στην περιοχή της ανατολικής Μεσογείου, του προσδίδει πολύ μεγάλη αξία από περιβαλλοντική αλλά και επιστημονική πλευρά. Ο υπολειμματικός χαρακτήρας του, καθιστά επιτακτική την με οποιονδήποτε τρόπο διατήρησή του, αφού πέραν των άλλων, αντιπροσωπεύει το αρχικό τοπίο της Μεσογειακής περιοχής, όπως αυτό διαμορφώθηκε πριν από 25 εκατ. χρόνια.

Όμως, σήμερα, όλος αυτός ο θησαυρός, αντιμετωπίζει τη μεγαλύτερη απειλή των τελευταίων πέντε αιώνων από την ανεξέλεγκτη (αποίμενη) βόσκηση.

Περισσότερα από 1000 κατσίκια μπαινοβγαίνουν καθημερινά στο δάσοςτου Ράντη και αφού εξαφανίσουν όλο το υπόστρωμα και τα χαμηλότερα επίπεδα βλάστησης, αρχίζουν να σκαρφαλώνουν στα δέντρα και να σπάνε κλαδιά έως ότου φτάσουν τα φύλλα που βρίσκονται σε μεγαλύτερο ύψος. Έτσι, τα χαμηλότερα δέντρα δεν έχουν καμιά τύχη επιβίωσης. Λόγω του φαινομένου αυτού, στο μεγαλύτερο μέρος του Δάσους απουσιάζουν τα νεαρά δέντρα, ακόμη και σε μέρη όπου οι συνθήκες ανάπτυξής τους είναι ευνοϊκές. Παράλληλα, τα κλαδιά που σπάνε, κάνουν τα δέντρα πιο ευάλωτα σε προσβολές.

Οι προκαλούμενες διαταραχές στο οικοσύστημα, ανακόπτουν τη φυσική αναγέννηση του δάσους, που είναι βασική προϋπόθεση για την επιβίωση και διαιώνιση κάθε φυσικού οικοσυστήματος.

Πριν από οποιαδήποτε παρέμβαση, το δάσος θα πρέπει πρώτα να προστατευθεί και να αφεθεί να λειτουργήσει το οικοσύστημα με την ανάπτυξη των παραγόντων αναγέννησής του.

Επίσης, περισσότερα από 34.000 κατσίκια βόσκουν ελεύθερα σε όλο το νησί, κατατρώγοντας κάθε ίχνος βλάστησης και έχουν μετατρέψει μεγάλες περιοχές του κυριολεκτικά σε κρανίου τόπο. Ανάμεσα  σε αυτές, περιλαμβάνονται και οι παραπά-νω αναφερόμενες περιοχές του Δικτύου Natura 2000.

Επειδή σήμερα απουσιάζει οποιαδήποτε παρέμβαση από τους αρμόδιους κρατικούς φορείς και τις τοπικές κοινωνίες, η βόσκηση πλέον έχει ενταθεί.

Μελέτη του Πανεπιστημίου του Αιγαίου θεωρεί ότι η περιοχή πρέπει να χαρακτηριστεί σαν προστατευόμενη και να αποτελέσει τμήμα της παρακείμενης ενταγμένης στο δίκτυο προστατευόμενων περιοχών Natura 2000 περιοχής «Κοιλάδα του Χάλαρη-Πλαγιά», αφού πληροί τα βασικά κριτήρια που θέτει σήμερα η βιολογία της διατήρησης αλλά και τα κριτήρια αξιολόγησης μιας περιοχής για ένα δεδομένο τύπο φυσικού οικοτόπου.

Στις προτάσεις διαχείρισης του δάσους του Ράντη, σύμφωνα με τις απόψεις των επιστημονικών φορέων (Πανεπιστήμιο Αιγαίου, ΑΡΧΙΠΕΛΑΓΟΣ ΙΘΑΠΕΑ κ.ά.), περιλαμβάνεται η απομάκρυνση από την περίμετρο του δάσους, των ζώων που βόσκουν και η απαγόρευση και αποτροπή της εισόδου τους σ’ αυτό, καθώς και ο διαχωρισμός του δάσους σε ζώνες προστασίας.

Η Ν.Α. Σάμου καταβάλει προσπάθεια για τη θέσπιση ειδικού καθεστώτος προστασίας και διαχείρισης του δάσους, ωστόσο, οι προσπάθειες της ως τώρα δεν βρήκαν ανταπόκριση, αφού κανένας ιθύνων δεν φαίνεται διατεθειμένος να αναλάβει την πολιτική ευθύνη του ελέγχου της άναρχης βόσκησης.

Επειδή το Δάσος του Ράντη δεν έχει περιληφθεί στο Δίκτυο Natura 2000, η μόνη δυνατότητα που υπάρχει για την ένταξη του σε καθεστώς προστασίας, σύμφωνα με την άποψη του WWF Ελλάς, είναι ο χαρακτηρισμός της περιοχής σαν Εθνικό Πάρκο, μια διαδικασία όμως που είναι χρονοβόρα για ένα θέμα τόσο επείγον, είτε στο δίκτυο Natura 2000, σύμφωνα με την πρόταση του Πανεπιστημίου Αιγαίου. 

Κατόπιν τούτων, ζητούμε :

1.    Την εκπόνηση ειδικής περιβαλλοντικής μελέτης για τις περιοχές του Δικτύου Natura 2000 της Ικαρίας, είτε με χρηματοδότηση της Ν.Α. Σάμου με το ποσό των 334.100 ευρώ, είτε με την ένταξή της σε ειδικό χρηματοδοτικό πρωτόκολλο του Υπουργείου σας, με σκοπό, την όσο το δυνατόν ταχύτερη έκδοση Προεδρικού Διατάγματος για το σύνολο των προστατευτέων περιοχών του νησιού και τη δημιουργία φορέα διαχείρισης, ώστε τα οικοσυστήματα της Ικαρίας να επιβιώσουν από την απειλή της αποίμενης κτηνοτροφίας και άλλες σοβαρές ανθρωπογενείς και μη απειλές.

2.    Την ανακήρυξη του Δάσους του Ράντη ως Εθνικού Πάρκου, σύμφωνα με πρόταση του WWF Ελλάς, είτε την ένταξή του στο δίκτυο Natura 2000, σύμφωνα με την πρόταση του Πανεπιστημίου Αιγαίου, με γνώμονα την ορθολογική και οικολογική διαχείριση του.

Ο Νομάρχης

Εμμ. Κάρλας