Απάντηση Αρχιπέλαγους για το Υβριδικό Ικαρίας

Η επιστολή – απάντηση από τους υπέρμαχους του υδροηλεκτρικού της Ικαρίας, στη θέση που δημοσίευσε τον περασμένο Σεπτέμβριο το Αρχιπέλαγος για το υπό-κατασκευή έργο, δεν συνιστά τίποτα παραπάνω παρά προσπάθεια υποστήριξης ενός – σκανδαλωδώς - ακριβού και φαραωνικού έργου ΑΠΕ, συνοδευόμενη από αρκετές δόσεις ειρωνείας και προσωπικών προσβολών.

Διαβάστε την επιστολή υπέρ του Υβριδικού Ενεργειακού έργου κάνοντας ''κλίκ'' εδώ

Είναι σαφές πως το Αρχιπέλαγος δεν έχει κανένα όφελος από την κατασκευή ή μη του υδροηλεκτρικού έργου (δεν γνωρίζουμε δυστυχώς αν ισχύει το ίδιο και για τους τέσσερις υπογράφοντες). Αποκλειστικός μας στόχος είναι η ενημέρωση των Ικαριωτών για το συγκεκριμένο έργο και τις επιπτώσεις, που αυτό αναπόφευκτα θα επιφέρει στη σπάνια φυσική κληρονομιά και το τοπίο του νησιού.

Σε απάντηση των επιχειρημάτων που παρατέθηκαν στην πρόσφατη επιστολή, οφείλουμε να τονίσουμε τα παρακάτω σημεία:

Οι υπέρμαχοι του έργου βεβαιώνουν τους κατοίκους του νησιού στην επιστολή, ότι εφόσον αυτό δημιουργηθεί θα εξασφαλίσει στους Ικαριώτες «επάρκεια ηλεκτρικής ενέργειας για τις επόμενες δεκαετίες, χωρίς διακοπές και πτώση τάσεως που τώρα ταλαιπωρούν τους κατοίκους»:
Σε τι σκοπεύει αυτή η παραπλάνηση, τη στιγμή που μερικούς πριν σε ειδική εκδήλωση της ΡΑΕ για το συγκεκριμένο έργο, ο κ. Παπαθανασίου επίκουρος καθηγητής του ΕΜΠ δήλωνε ενώπιον της Υπουργού κ. Μπιρμπίλη ότι το μέγιστο ποσοστό ενεργειακών αναγκών της Ικαρίας που εκτιμάται ότι θα καλύψει το έργο ανέρχεται στο 50%. (Σημειώνεται ότι οι ενεργειακές ανάγκες του νησιού σήμερα φτάνουν τα 10 MW, ενώ οι επίσημες προβλέψεις αναφέρουν αύξηση τουλάχιστον κατά 20% τα επόμενα 2 χρόνια)

Πεποίθηση μας είναι ότι ακόμα και το συγκεκριμένο ποσοστό είναι μεγάλο, καθώς σε ιδανικές συνθήκες, η υδροηλεκτρική μονάδα θα μπορεί να παράγει από τη συνεχή ροή της υπερχείλισης του φράγματος ενέργεια ισχύος 2ΜW, ενώ μόνο σε μικρά χρονικά διαστήματα θα μπορεί να παράγεται συνολικά σταθερή ισχύς 4.4 MW. Σε αυτή τη φάση παραγωγής, δεν συνυπολογίζεται η πιθανή παραγόμενη ενέργεια από τις ανεμογεννήτριες, δεδομένης της αστάθειας του αιολικού δυναμικού.

Εκτός αυτού, η ταλαιπωρία που υφίστανται καθημερινά οι Ικαριώτες από τις διακοπές και την πτώση τάσεως δεν πρόκειται να υποχωρήσει, καθώς η υπάρχουσα υποδομή ηλεκτροδότησης στο νησί είναι προβληματική (παλαιού τύπου μηχανές και γραμμές ηλεκτροδότησης) και τα υπάρχοντα προβλήματα στην ηλεκτροδότηση του νησιού δεν μπορούν να επιλυθούν με τη δημιουργία ενός τέτοιου έργου. Αναφορικά με τη σταθεροποίηση του δικτύου, αποτελεί υποχρέωση της ΔΕΗ απέναντι στο πανάκριβο ρεύμα που μονοπωλιακά πουλάει στον καταναλωτή, την οποία οφείλει να εκπληρώσει, χωρίς να καταστρέψει το τοπίο και το οικοσύστημα σε ένα τμήμα του νησιού. Κάτι τέτοιο θα μπορούσε να επιτευχθεί με εντυπωσιακά μικρότερο κόστος και με εγγυημένα αποτελέσματα, αξιοποιώντας τεχνολογίες που ήδη χρησιμοποιούνται στα περισσότερα μέρη του κόσμου.

Αναφορικά δε με τη λειτουργία του υδροηλεκτρικού σταθμού επιτυγχάνεται όντως κάτι το πρωτοποριακό: Να εκτραπεί ένα μικρό ποτάμι στη θάλασσα, με τη δημιουργία ενός φαραωνικού έργου, για να παραχθεί ενέργεια ισχύος 2ΜW από την υδροηλεκτρική μονάδα, και υπό ιδανικές συνθήκες 4.4ΜW συνολικά, μαζί με τις ανεμογεννήτριες με ένα τεράστιο κόστος που αγγίζει συνολικά τα 23 εκατ. €., δηλαδή ένα ποσό που ξεπερνά τα 5227 ευρώ ανά KW!. Αξίζει να σημειώσουμε ότι μία αντίστοιχη επένδυση ΑΠΕ για αιολικό πάρκο ανέρχεται στο ποσό των 1200 ευρώ ανά KW, ενώ για μικρό υδροηλεκτρικό ανέρχεται σε λιγότερο από 1000 ευρώ/KW.

Σημειώνεται ότι στο συμβατικό κόστος του έργου (23 εκατ. €) δεν περιλαμβάνονται οι απρόβλεπτες δαπάνες που θα προκύψουν, ενώ σύμφωνα πάλι με δηλώσεις του κ. Παπαθανασίου στην ίδια εκδήλωση, με τη λειτουργία του έργου, το κόστος της παραγόμενης ενέργειας στο νησί θα αυξηθεί μέχρι και 30%. Σημειώνεται επίσης ότι αυτό το πρόσθετο κόστος επιβαρύνει τον Διαχειριστή των Μη Διασυνδεδεμένων Νησιών και πρέπει να ανακτάται, δηλαδή θα μετακυλύεται στους καταναλωτές μέσω του ειδικού τέλους ΑΠΕ, το οποίο πληρώνουν όλοι οι καταναλωτές ρεύματος μέσω των λογαριασμών της ΔΕΗ.

Ποιος ο λόγος λοιπόν που οι τέσσερις υπογράφοντες πασχίζουν τόσο πολύ να μας πείσουν για ένα έργο σκανδαλωδώς ακριβό, το οποίο θα επιβαρύνει διαρκώς τους Ικαριώτες χωρίς κανένα ουσιαστικό όφελος;

Εκτός των άλλων, η ίδια ποσότητα ενέργειας (2ΜW) θα μπορούσε να παραχθεί με την κατασκευή μίας μικρής κλίμακας υδροηλεκτρικής μονάδας, (μέσα από τον έλεγχο του νερού της υπερχείλισης και με κόστος που δεν θα ξεπερνούσε τα 2-2.5 εκατ. €) σε μία μικρή έκταση 1-2 στρεμμάτων, επιστρέφοντας το νερό στο ποτάμι και προξενώντας περιορισμένη ζημιά στο περιβάλλον. Πολυάριθμα τέτοια έργα έχουν κατασκευαστεί στη Στερεά Ελλάδα και Πελοπόννησο και πράγματι χαρακτηρίζονται βιώσιμα τόσο οικονομικά όσο και περιβαλλοντικά.

Αναφορικά με την εξάτμιση του νερού, οι ωραιοποιημένες εξισώσεις υπολογισμού του ρυθμού εξάτμισης που παρατέθηκαν στην επιστολή, είναι επίσης παραπλανητικές καθώς βασίζονται σε δεδομένα από φράγματα πολύ μεγαλύτερου μεγέθους από τη βόρειο Ελλάδα, (όπου επικρατούν διαφορετικές κλιματολογικές συνθήκες). Είναι πραγματικά άξιο απορίας πώς έπειτα από τόσες μελέτες αξίας εκατομμυρίων ευρώ, δεν έγινε (ή δεν παρουσιάστηκε) το αυτονόητο, μία μελέτη δηλαδή των τοπικών συνθηκών εξάτμισης. Θα είχε επίσης πραγματικά ενδιαφέρον να παρουσιάσουν οι τέσσερις υπογράφοντες αυτές τις ωραιοποιημένες εξισώσεις στις κοινωνίες του Αιγαίου, και ιδίως στους φορείς που διαχειρίζονται τις λιμνοδεξαμενές, οι οποίοι τις παρατηρούν να χάνουν έως τα μέσα του καλοκαιριού το μεγαλύτερο όγκο του νερού τους λόγω της εξάτμισης, εντείνοντας το πρόβλημα της λειψυδρίας.

Αναρωτιόμαστε λοιπόν, πώς προβλέπεται να διατηρείται – με τη λειτουργία του υβριδικού - το νερό για 7 μήνες σε ανοιχτές δεξαμενές. Εκτός εάν αποτελεί και αυτό άλλη μία κρυφή καινοτομία του έργου…

Αναφορικά με τη διασύνδεση των νησιών για μεταφορά ενέργειας, περιμέναμε ως ειδικοί, οι τέσσερις υπογράφοντες να γνωρίζουν το συγκεκριμένο στρατηγικό σχεδιασμό που σύμφωνα με τη ΔΕΣΜΗΕ, (τον αρμόδιο φορέα για τη διασύνδεση των νησιών), προβλέπεται η διασύνδεση όλου του Αιγαίου με καλώδια μέσης και υψηλής τάσης (το 50% των οποίων προβλέπεται να είναι εναλλασσόμενου ρεύματος).

Η διασύνδεση με γεωγραφική εγγύτητα είναι ένα αναγκαίο κακό, το οποίο θα δώσει  λύση στο πρόβλημα της αστάθειας του δικτύου. Σαφώς θα προσφέρει αξιοπιστία και σταθερότητα, θα περιορίσει τους θερμικούς σταθμούς, τους ρύπους αλλά και το κόστος παραγωγής (χωρίς αυτό βέβαια να απασχολεί ιδιαίτερα τους πολίτες μη-μετόχους της ΔΕΗ). Παράλληλα θα δώσει τη δυνατότητα μεγαλύτερης διείσδυσης της παραγόμενης ηλεκτρικής ενέργειας από ΑΠΕ. Η διασύνδεση αναπόφευκτα θα προκαλέσει επιβαρύνσεις στα θαλάσσια οικοσυστήματα - ιδίως στα ηλεκτροευαίσθητα θαλάσσια είδη. Για αυτόν το λόγο, το Αρχιπέλαγος παρακολουθεί στενά το σχεδιασμό και την πορεία των έργων, ώστε να εξασφαλισθεί ότι θα υλοποιηθούν με τρόπο που προκαλεί τη μικρότερη δυνατή επιβάρυνση στα οικοσυστήματα. Προτεραιότητα είναι η ελαχιστοποίηση των δικτύων εναλλασσόμενου ρεύματος υψηλής τάσης, καθώς και η αποτροπή της διασύνδεσης με τη στερεά Ελλάδα, δεδομένου ότι το τελευταίο δεν εξυπηρετεί τις ανάγκες των νησιών, αλλά τις βλέψεις των επενδυτών, που οραματίζονται να δημιουργήσουν υπερμεγέθη αιολικά πάρκα στα νησιά του Αιγαίου.

Μετά λοιπόν τη διασύνδεση των νησιών ο υδροηλεκτρικός σταθμός θα προσφέρει ελάχιστες υπηρεσίες ως προς την εξισορρόπηση του δικτύου, ενώ όσο θα επεκτείνεται η διασύνδεση τόσο θα αυτο-καταργείται το έργο. Αυτό διότι, όταν γίνει η πρώτη ομαδοποίηση των νησιών μεταξύ ΒΑ Δωδεκανήσων και Σάμου – Ικαρίας, το δίκτυο θα έχει ενέργεια ισχύος περίπου 150 MW, και το ποσοστό ενεργειακής κάλυψης από το υβριδικό εργοστάσιο θα αγγίζει μόλις - και σε ιδανικές συνθήκες - το 2.93%. Δεδομένου επίσης ότι η διασύνδεση των νησιών για μεταφορά ενέργειας μπορεί να πραγματοποιηθεί πριν την ολοκλήρωση του έργου στην Προεσπέρα, το έργο πιθανότατα να εγκαταλειφθεί ως μη-βιώσιμο (σύμφωνα με πάγια τακτική της ΔΕΗ) αφήνοντας ένα κατεστραμμένο τοπίο. 

Είναι γνωστό ότι η ΔΕΗ δεν έχει κανένα απολύτως πρόβλημα να εγκαταλείψει, ακόμα και τεράστια έργα εκατοντάδων MW. Χαρακτηριστικό «μνημείο καταστροφής» αποτελεί το ΥΗΣ Συκιάς στον Αχελώο .

Αναφορικά με τη σωλήνωση, σύμφωνα με τη μελέτη και την άδεια περιβαλλοντικών όρων του έργου, αναγκαστικά θα πρέπει να περάσει από το κεντρικό τμήμα του δάσους και όχι από τις παρυφές όπως παραπλανητικά δηλώνουν οι υπογράφοντες. Θα κοπούν εκατοντάδες, αν όχι χιλιάδες δένδρα και θάμνοι, για τη διάνοιξη δρόμου μήκους 1400μ και πλάτους 8μ και θα οδηγηθεί σε καταστροφή ένα σημαντικό τμήμα του δάσους (ένα από τα τελευταία πευκοδάση που διαθέτει η Ικαρία σε αυτό υψόμετρο). Το όφελος βέβαια που θα αποκομίσει η τοπική κοινωνία από αυτό, όπως διατείνονται οι τέσσερις υπογράφοντες, είναι οι κρουνοί πυρόσβεσης. Ωστόσο και αυτό το επιχείρημα συνιστά έναν ακόμα εμπαιγμό, καθώς κατά την καλοκαιρινή περίοδο οι σωλήνες θα είναι άδειοι (αφού δεν θα υφίσταται υπερχείλιση) και η χρήση των κρουνών κενής εφαρμογής, ενώ τη χειμερινή περίοδο (όπου οι κρουνοί προφανώς δεν χρησιμεύουν σε τίποτα) θα διέρχεται από τις σωληνώσεις νερό ανοικτής ροής (χωρίς δηλαδή πίεση).

Οι υπέρμαχοι του έργου εμπαίζουν την κοινωνία της Ικαρίας, ανθρώπους που εκπέμπουν ίσως και τους λιγότερους ατμοσφαιρικούς ρύπους στην Ελλάδα, ότι θα συμβάλλουν σημαντικά στη μείωση εκπομπών CO_2. Σίγουρα η μείωση εκπομπών αποτελεί παγκοσμίως επιτακτική ανάγκη, αλλά αυτό δεν μπορεί να γίνεται καταστρέφοντας φυσικά οικοσυστήματα, όταν μάλιστα υπάρχουν πολυάριθμες πιο οικονομικές και αποτελεσματικές λύσεις, που προκαλούν σημαντικά μικρότερη υποβάθμιση. Οι άρτια επιστημονικά καταρτισμένοι υποστηρικτές του έργου δεν ενημερώθηκαν για λύσεις τέτοιας μορφής (πρόσφορες και φτηνές) που εφαρμόζουν με επιτυχία άλλες χώρες. Αντιθέτως, επέλεξαν να στηρίξουν την κατασκευή ενός έργου φαραωνικών διαστάσεων προκαλώντας παράλληλα μη αναστρέψιμες καταστροφές στη φυσική και πολιτιστική κληρονομιά μιας μοναδικής περιοχής. Επιμένουν μάλιστα στην παραπληροφόρηση τονίζοντας ότι η απόσβεση του έργου θα γίνει σε λιγότερο από 15 χρόνια, τη στιγμή που συνάδελφοι τους από το ΕΜΠ, αλλά και η μελέτη του έργου υποστηρίζουν ότι κάτι τέτοιο είναι αδύνατον να συμβεί σε λιγότερο από 40 χρόνια. Ο κ. Παπαθανασίου, επίκουρος καθηγητής του ΕΜΠ και πρώην τεχνικός σύμβουλος της ΔΕΗ, στην ίδια εκδήλωση της ΡΑΕ πριν μερικούς μήνες  και ενώπιον της Υπουργού, κ. Μπιρμπίλη είχε δηλώσει σχετικά: “… σε καμία περίπτωση δεν προβλέπεται απόσβεσή του ούτε καν σε διάστημα 40 ετών. ”… (εν ολίγοις, σε τουλάχιστον δύο γενιές από τώρα!)

Για ποιο λόγο οι εξειδικευμένοι επιστήμονες επιλέγουν να στηρίξουν ένα αναπτυξιακό μοντέλο - ύβρη για το περιβάλλον - που παραπέμπει σε άλλες δεκαετίες; Γιατί επιλέγουν ένα αναπτυξιακό μοντέλο που κατάστρεψε κατά τις προηγούμενες δεκαετίες τόσες περιοχές της Ελλάδας, όταν στον τομέα των ΑΠΕ υπάρχουν πολυάριθμες ώριμες τεχνολογίες που εφαρμόζονται ήδη παγκοσμίως (για τις οποίες έχουν γνώση οι καθηγητές μέσα στο ίδιο το ΕΜΠ), και τις οποίες θα περίμενε κανείς οι τέσσερις υπογράφοντες, ως ειδικοί, να γνωρίζουν;
Μικρά υδροηλεκτρικά σύγχρονης τεχνολογίας, παραγωγή ενέργειας από αντίστροφη όσμωση, γεωθερμία, υβριδικά συστήματα υδρογόνου, και τόσα άλλα. Σύγχρονες τεχνολογίες οι οποίες είναι ώριμες, μικρής κλίμακας αλλά και ικανοποιητικής -σταθερής απόδοσης, για τις οποίες χρηματοδοτείται η πιλοτική εφαρμογή τους, ενώ παράλληλα συνιστούν ήπιες τεχνολογίες που θα μπορούσαν εύκολα να προσαρμοστούν και να αφομοιωθούν σε ένα φυσικό τοπίο όπως αυτό της Ικαρίας, έχοντας απόδοση και πολύπλευρο όφελος για το νησί.

Οι υπέρμαχοι του έργου επιμένουν (ωσάν να απευθύνονται σε ιθαγενείς) ότι θα αυξηθεί ο (επιστημονικός) τουρισμός στην Ικαρία με τη δημιουργία ενός ειδυλλιακού (?) χώρου, όπου ο επισκέπτης θα αγναντεύει δύο μισογεμάτες λιμνοδεξαμενές σε κλίση εδάφους 40%, μέσα σε ένα κατεστραμμένο τοπίο, από τη θάλασσα μέχρι τα 500 μέτρα υψόμετρο. Λυπούμαστε, αλλά συνεχίζουμε να αντιμετωπίζουμε σκωπτικά το συγκεκριμένο επιχείρημα και θεωρούμε ότι και αυτό συνεχίζει να αποτελεί απροκάλυπτο εμπαιγμό της τοπικής κοινωνίας.

Οι άρτια επιστημονικά καταρτισμένοι υπέρμαχοι του έργου, αναλαμβάνοντας ρόλο σωματοφυλάκων της ΔΕΗ (μίας εταιρείας που όλοι οι Έλληνες γνωρίζουν ότι λειτουργεί με βάση την αρχή της μίζας σε όλα της τα επίπεδα, καταδυναστεύει τους Έλληνες πολίτες υποχρεώνοντας τους να αγοράζουν μονοπωλιακά ακριβό και στις περισσότερες περιπτώσεις – όπως στην Ικαρία – κακής ποιότητας ρεύμα, με ατελείωτο ιστορικό στην καταστροφή του περιβάλλοντος στην Ελλάδα και προσωπικών περιουσιών) κατηγορούν το Αρχιπέλαγος για έλλειψη προσφοράς στην Ικαρία και απουσία από τα πραγματικά περιβαλλοντικά προβλήματα του νησιού.

Οι Ικαριώτες γνωρίζουν πολύ καλά τι έχει προσφέρει - αφιλοκερδώς - στο νησί και το νομό της Σάμου, το Αρχιπέλαγος (το οποίο ούτως ή άλλως δρα πανελλαδικά και όχι τοπικά) και μας κρίνουν καθημερινά. Κατά τη δωδεκάχρονη πορεία του και με αφετηρία την Ικαρία, υλοποιούνται πολυάριθμες παρεμβάσεις περιβαλλοντικής προστασίας, σε πολλές περιοχές των ελληνικών θαλασσών και της ΒΑ Μεσογείου.

Το Αρχιπέλαγος τιμάνε με τη συνεργασία τους αναγνωρισμένοι επιστήμονες από όλο τον κόσμο, δεκάδες πανεπιστήμια από την Ελλάδα και το εξωτερικό, καθώς και το ίδιο το ΕΜΠ. Παράλληλα όμως, το Αρχιπέλαγος, χωρίς φανφάρες και τυμπανοκρουσίες, έχει φέρει στην Ικαρία (χωρίς να έχει δαπανήσει ούτε ένα ευρώ δημοσίου χρήματος) εκατοντάδες επιστήμονες και φοιτητές από όλον τον πλανήτη, οι οποίοι ζουν και εργάζονται για πολλούς μήνες ή ακόμα και χρόνια στο νησί, ενισχύοντας την τοπική οικονομία και τοποθετώντας την Ικαρία στον παγκόσμιο χάρτη με τους πιο ενδεδειγμένους προορισμούς για ερευνητές περιβάλλοντος.

Αντιθέτως, οι τέσσερις υπογράφοντες τη μόνη φορά που έκαναν αισθητή την παρουσία τους στην Ικαρία ήταν στη θεμελίωση του συγκεκριμένου έργου και στις όποιες ημερίδες για τη σχετική προώθηση και διαφήμιση του.

Οι Ικαριώτες γνωρίζουν ότι ανεξάρτητα από την πορεία του έργου δεν έχουν περιθώριο επιλογής: Ή θα συνεχίσουν να πληρώνουν εξίσου ακριβά το ηλεκτρικό ρεύμα ή θα γίνουν αποδέκτες της… κοινωνικής ευαισθησίας της κεφαλαιοθηρικής ΔΕΗ και θα μείνουν στο σκοτάδι.

Επειδή θεωρώ κουραστικό για τους αναγνώστες να μακρηγορούμε περαιτέρω (αν και υπάρχουν ακόμα πάρα πολλά τεχνικά στοιχεία που μπορούν να αναφερθούν για να εξηγήσουν τους λόγους που κάνουν ένα τέτοιο έργο ακατάλληλο και προσβλητικό  για το νησί), και δεδομένης της πεποίθησής μου ότι ο «γόνιμος διάλογος» θα έχει σίγουρα συνέχεια, προτείνω την οργάνωση δημόσιας συζήτησης με τη συμμετοχή των τοπικών αρχών και όλων των ενδιαφερομένων, ώστε ο καθένας να τεκμηριώσει τον λόγο του και τις πεποιθήσεις του, πριν η υποβάθμιση της περιοχής της Προεσπέρας γίνει μη-αναστρέψιμη.

Θοδωρής Τσιμπίδης,

Δ/ντής Αρχιπελάγους, Ι.Θ.Π